لاستیک یکی از حیاتی‌ترین اجزای ایمنی در موتورسیکلت محسوب می‌شود و توجه به وضعیت آن می‌تواند از بسیاری از حوادث جلوگیری کند. اطلاع از بهترین زمان تعویض لاستیک موتور برای هر موتورسوار ضروری است؛ چرا که فرسودگی یا نامناسب بودن تایر مستقیماً بر تعادل، ترمزگیری و کنترل وسیله تأثیر می‌گذارد. در بسیاری از تصادف‌ها، علت اصلی به عدم بررسی وضعیت تایر مربوط می‌شود. بنابراین زمان‌بندی دقیق برای تعویض لاستیک باید در برنامه‌های منظم نگهداری قرار گیرد.
در این میان، خدمات تخصصی ارائه‌شده توسط مجموعه‌هایی مانند پارس موتور نقش مهمی در آگاهی‌بخشی به خریداران دارد. افرادی که از خدمات اعطای وام برای خرید موتور سیکلت استفاده کرده‌اند یا از طریق نمایندگی های معتبر پارس موتور اقدام به خرید کرده‌اند، اغلب به دلیل همراهی کارشناسان، اطلاعات فنی کامل‌تری نسبت به دیگران دارند. در این مقاله، تلاش کرده‌ایم پنج عامل کلیدی برای تشخیص بهترین زمان تعویض لاستیک موتور را به‌صورت کاربردی بررسی کنیم.
میزان عمق آج لاستیک موتور
اولین شاخص برای تعیین بهترین زمان تعویض لاستیک موتور، بررسی عمق آج آن است. آج‌ها نقش بسیار مهمی در چسبندگی لاستیک با سطح جاده دارند، به‌ویژه در شرایط مرطوب یا لغزنده. اگر عمق آج به کمتر از حد استاندارد (معمولاً ۲ میلی‌متر) برسد، چسبندگی لاستیک کاهش می‌یابد و خطر لیز خوردن یا واژگونی افزایش پیدا می‌کند. بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده، نشانگرهای فرسودگی را روی تایرها تعبیه کرده‌اند تا در صورت رسیدن به حد بحرانی، راننده متوجه شود.
در صورت مشاهده صاف شدن کامل بخشی از لاستیک یا ناهمواری در سطح آن، بلافاصله باید لاستیک را تعویض کرد. این وضعیت معمولاً پس از ۸ تا ۱۵ هزار کیلومتر استفاده رخ می‌دهد، اما بسته به نوع مسیر و سبک رانندگی متغیر است. بنابراین توصیه می‌شود هر ماه یک‌بار به‌صورت چشمی وضعیت آج تایر بررسی شود. در اغلب دستورالعمل‌های فنی، کاهش عمق آج به‌عنوان اصلی‌ترین عامل در تعیین بهترین زمان تعویض لاستیک موتور شناخته می‌شود.
ترک ها و خش های سطحی روی تایر موتور
دومین نشانه واضح که زمان تعویض تایر را مشخص می‌کند، وجود ترک‌های ریز یا شکستگی روی سطح لاستیک است. این ترک‌ها معمولاً در اثر تابش آفتاب، تغییرات دما یا خشک شدن لاستیک به‌وجود می‌آیند. اگر این ترک‌ها در کناره‌های تایر یا بین آج‌ها ایجاد شده باشند، احتمال پارگی در حین حرکت بسیار بالا می‌رود و جان سرنشین را تهدید می‌کند. در بسیاری از موتورسیکلت‌هایی که مدت طولانی در فضای باز پارک می‌شوند، این مشکل زودتر از موعد نمایان می‌شود.
در مناطق گرمسیری یا کویری، حتی اگر آج تایر باقی مانده باشد، همین ترک‌های ظاهری نشان‌دهنده بهترین زمان تعویض لاستیک موتور هستند. به‌ویژه اگر لاستیک خشک شده و در برابر فشار کمی ترک بردارد، باید سریعاً تعویض شود. علاوه بر ترک، ایجاد خش‌های عمیق، له‌شدگی یا شکافتگی در کنار لاستیک نیز زنگ خطر جدی است. توصیه می‌شود در صورت بروز هر یک از این علائم، از مکانیک معتبر برای بررسی نهایی کمک گرفته شود.
لرزش های غیر عادی لاستیک موتور
یکی از علائم فنی که کمتر به آن توجه می‌شود اما در تشخیص بهترین زمان تعویض لاستیک موتور مؤثر است، لرزش‌های غیرعادی هنگام حرکت است. اگر در سرعت‌های بالا یا هنگام ترمزگیری احساس لرزش در فرمان یا نشیمن‌گاه دارید، احتمال دارد یکی از تایرها آسیب دیده، نامتوازن یا دچار برآمدگی شده باشد. این وضعیت می‌تواند باعث آسیب به کمک‌فنر، بلبرینگ یا حتی شاسی شود.
در برخی موارد، علت این لرزش‌ها به تنظیم نبودن فشار باد یا خارج شدن تایر از تعادل اولیه بازمی‌گردد. اما اگر پس از تنظیم باد و بالانس مجدد باز هم لرزش ادامه دارد، احتمالاً تایر به مرحله تعویض رسیده است. این موضوع در موتورهای سنگین یا آنهایی که در مسیرهای ناهموار زیاد تردد دارند، شایع‌تر است. در واقع لرزش مداوم یک نشانه غیرمستقیم اما مهم از رسیدن به بهترین زمان تعویض لاستیک موتور محسوب می‌شود.
مدت زمان استفاده از لاستیک موتور
بسیاری از موتورسواران گمان می‌کنند تا زمانی که آج تایر باقی است، می‌توان از آن استفاده کرد؛ درحالی‌که عمر مفید هر لاستیک حتی در صورت استفاده محدود، معمولاً بین ۳ تا ۵ سال است. پس از این مدت، ترکیب شیمیایی لاستیک تغییر کرده و خاصیت انعطاف‌پذیری و چسبندگی آن کاهش می‌یابد. بنابراین یکی از ملاک‌های مهم در تشخیص بهترین زمان تعویض لاستیک موتور، سن تایر است.
تاریخ تولید لاستیک روی بدنه آن درج شده و به‌صورت هفته و سال قابل تشخیص است (مثلاً 1121 یعنی هفته یازدهم سال ۲۰۲۱). اگر از این تاریخ بیش از ۵ سال گذشته باشد، حتی اگر تایر نو به‌نظر برسد، توصیه به تعویض آن می‌شود. این نکته به‌ویژه برای موتورسیکلت‌هایی که در پارکینگ‌های بسته یا بدون استفاده نگهداری می‌شوند بسیار حائز اهمیت است، چرا که لاستیک در اثر زمان فرسوده می‌شود، نه صرفاً کیلومتر طی‌شده.
فصل های خاص و تغییر شرایط جاده ای برای تعویض لاستیک موتور
تغییرات فصلی نیز در تعیین بهترین زمان تعویض لاستیک موتور نقش دارند. مثلاً در آغاز فصل پاییز، اگر لاستیک دارای آج کم یا کیفیت پایین باشد، عملکرد ضعیفی در جاده‌های مرطوب خواهد داشت. همچنین در زمستان، لاستیک‌های معمولی در برابر برف و یخ عملکرد ایمنی ندارند. بنابراین در این شرایط بهتر است از تایرهایی با ترکیب مخصوص زمستانی یا با آج عمیق‌تر استفاده شود.
در تابستان نیز گرمای زیاد باعث نرم شدن لاستیک‌های فرسوده می‌شود و خطر ترکیدن آن‌ها افزایش می‌یابد. در مسیرهای خاکی یا سنگلاخی، استفاده از تایرهای سفت‌تر با دیواره تقویت‌شده توصیه می‌شود. لذا با آغاز هر فصل و بسته به منطقه جغرافیایی، لازم است وضعیت تایر ارزیابی شده و در صورت لزوم تعویض صورت گیرد. این موضوع اگرچه به‌صورت فنی بیان نمی‌شود، اما یکی از کاربردی‌ترین معیارها برای تعیین بهترین زمان تعویض لاستیک موتور است.
